De schaamte van Veronica Roth

Veronica Roth bracht afgelopen week een paar dagen door in het prachtig verlichte Amsterdam. Haar eerste bezoek aan de stad was een succes met een schema vol interviews, een signeersessie in de boekhandel én een YA-event. Ze is nog maar 27 jaar oud en nu al een van de populairste YA-schrijfsters ter wereld. Tijdens haar afstudeerjaar schreef ze het eerste verhaal in de ‘Divergent’-serie. Nog voor het einde van haar studie werd het manuscript geaccepteerd door een uitgever. Bovendien werden de filmrechten verkocht toen het boek nog niet eens in de winkel lag.

De rest is geschiedenis. Drie boeken en twee films later reist Veronica de wereld rond om die te promoten, maar vooral ook om haar lezers te ontmoeten. Hebban sprak met haar over die ontmoetingen, over de definitie van en kritiek op het Young Adult-genre en over Veronica’s eigen schaamte voor het lezen van YA...  

In een interview vertelde je dat je altijd voor jonge lezers hebt willen schrijven. Waarom?  

‘Waarschijnlijk omdat ik in die tijd zelf een hele enthousiaste lezer was. Het is de tijd voordat je alles begint te bekritiseren of overanalyseren, zodat je nog echt in de werelden kunt verdwijnen waarover je leest, ook als het over de echt wereld gaat. De personages voelen op een bepaalde manier echt aan, en dat vermogen kun je als volwassene weleens verliezen omdat je sceptisch wordt. En dat is prima, en kritisch zijn is goed, maar als het ten koste gaat van je liefde voor lezen dan is dat, ik weet niet, iets om tegen te vechten, denk ik. Dat is hoe het begon. Maar nu, nu ik zoveel jonge vrouwen heb ontmoet - ook jongemannen, maar voornamelijk jonge vrouwen – wil ik gewoon hun verhalen vertellen. Want ik denk dat er vaak geringschattend wordt gedaan over hun verhalen, of dat die zelfs onbelangrijk worden genoemd door de meeste mensen, maar het is zo’n belangrijke periode in hun leven. Dus hoe vaker ik hen ontmoet, hoe belangrijker het wordt om voor hen te schrijven.  

Ik denk ook dat er iets meer vrijheid is om helemaal los te gaan met wat je maar bedenkt. Wat niet wil zeggen dat er geen logica in het verhaal hoeft te zitten, want dat is wel zo. Vooral omdat tieners op een bepaalde manier heel kritisch kunnen zijn. ‘Dit zou echt nooit zo gebeuren!’, zeggen ze dan. Ik denk dat het belangrijk is om eerlijk te zijn, ook omdat dat enthousiasme heel inspirerend is. Dat je iets kun creëren waarvan mensen heel blij worden, is onweerstaanbaar.’  

Je bent op veel Young Adult Literature Festivals te gast. Is dat ook wat je het leukste vindt aan de ontmoetingen met je lezers: hun enthousiasme aan den lijve ondervinden?  

‘Ja, zeker, de festivals waar mensen van hun leeftijd ook werkelijk bij zijn, zijn de meest leuke. Vooral wanneer je met ze kunt praten over andere dingen waarvan ze fan zijn. Naar een congres gaan waar ze verkleed rondlopen als Harry Potter-personages is the best thing ever! Het is op zo’n moment dat je je realiseert dat iemand anders van precies dezelfde dingen houdt als jij, en dat je een band kunt hebben met een vreemde. Dat is ontzettend cool. De festivals zijn ook geweldig omdat je andere schrijvers kunt ontmoeten. Alsof je eindelijk je collega’s ontmoet! Schrijven is een eenzaam beroep.’ 

Welke ervaringen blijven je het meest bij?  

‘Mijn favoriete ervaringen zijn wanneer ik lezers ontmoet en de twee uitersten van het tienerzijn meemaak: het ene moment gillen ze over bijvoorbeeld One Direction, en het andere delen ze iets heel wijs en diepgaands met je dat ze uit jouw boek of dat van een ander geleerd hebben. Het zijn die momenten waarop je begrijpt dat mensen heel ingewikkeld in elkaar zitten en zoveel in zich kunnen bergen: de extreme fangirl die kan gillen en de bedachtzame persoon die ze aan het worden zijn. Dat zijn de beste momenten.’  

In Nederland organiseren ook steeds meer uitgeverijen en boekhandels events voor jongeren. Welk advies zou je hun willen geven? In Amerika is het al meer een ding dan hier.  

‘Ik denk dat het tijd kost om een community te bouwen die zich ook bewust is van het feit dat die events bestaan. En het combineren van interessante gasten is altijd het beste. Zoals in Amerika, waar een enkele auteur nooit zo interessant is als wanneer je hem in gesprek brengt met iemand van wie hij zelf fan is bijvoorbeeld, of andersom. Hoe meer mensen je in een gesprek betrekt, hoe succesvoller het event is, omdat je zo meer interessante dingen uit iedere persoon weet te trekken. En de lezers aanmoedigen om met elkaar te communiceren is ook heel belangrijk.’  

Ik denk dat dat het lastigste is in Nederland: echt de doelgroep weten te bereiken. Die is zo divers. Het zijn niet alleen jongeren die YA lezen. Bovendien heeft het genre nog steeds geen vaststaande definitie. Hoe is dat in Amerika?  

‘Voor ons is het ook nog steeds best nieuw. Toen ik jong was, bestond er nog geen Young Adult. Dat was geen term die gebruikt werd. Er was een jeugdsectie en een volwassenensectie. Dus ik denk dat het pas ontstond toen bepaalde boeken een fenomeen werden. Eerst was er Harry Potter en later hebben de ‘Twilight’-boeken het eigenlijk echt ontwikkeld tot een categorie waarin mensen interesse hadden. En daarna heeft ‘The Hunger Games’ die zeker weten op z’n plek genageld. Veel daarvan heeft plaatsgevonden in boekhandels. Zij realiseerden zich dat er interesse was in een categorie voor een bepaald soort boeken, dus die hebben ze gecreëerd. Dat maakte het makkelijker voor lezers om dat soort boeken te vinden. Dat is een deel ervan, maar het is nog steeds vrij nieuw en in ontwikkeling. En de grenzen van wat beschouwd wordt als YA zijn nogal vaag. Ik denk graag dat het genre geen bepaald soort lezer vereist, en ook niet per se een personage van een bepaalde leeftijd. Want er bestaan ook volwassenenboeken waarin jonge personages voorkomen. Waar het echt om gaat, is het soort ervaring dat het personage opdoet. Spreekt dat de jeugd aan? Coming-of-age-verhalen zijn daarvan het perfecte voorbeeld. Dát is Young Adult.’  

Het is ook lastig omdat sommigen neerkijken op het genre, en dan heb ik het met name over journalisten of literaire critici. Wat denk jij daarvan?  

Veronica zucht en moet tegelijkertijd lachen: ‘Ik vind dat een beetje frustrerend. Ik begrijp niet waarom we zo kritisch moeten zijn. ‘O, tieners zijn aan het lezen, maar ze zouden dit of dat moeten lezen.’ Het interesseert me niet wát ze lezen, zolang ze maar lezen. Het is een fantastische gewoonte om aan te leren, dus ik heb geen enkel probleem met wat ze maar willen lezen. Lezen is zo belangrijk. Het voedt het empatisch vermogen, het leert je je geest open te stellen en het vergroot je vocabulaire. Allemaal dingen waar je zoveel aan hebt, dus ik begrijp niet waarom we de wapens opnemen tegen een bepaald genre. Ik heb het idee dat mensen gewoon geïrriteerd raken door iets wanneer het populair wordt,’ lacht ze.  

‘Ik probeer ze gewoon te negeren. Ik denk dat het belangrijk is, en de lezers vinden dat duidelijk ook en zij zijn degenen die ik wilde aanspreken met mijn boeken. Journalisten die zich kritisch uitlaten over YA zijn niet mijn doelgroep, dus…’  

Ik luisterde naar de podcast die je deed samen met Sarah Enni (‘Oh wat leuk, ik hou van Sarah Enni!’) en je vertelde haar dat je je vroeger schaamde omdat je YA las. Hoe ben je over dat gevoel heen gekomen?  

‘Dat was in de beginperiode van mijn universitaire studie. Ik kwam daar en het was van ‘O, laten we elkaar leren kennen. Noem je favoriete boek!’ en iedereen om me heen zei ‘Faulkner’… En ik dacht: deze mensen zullen me niet begrijpen. Ik denk dat ik me er gedeeltelijk gewoon overheen heb gezet; de dingen heb geaccepteerd die ik leuk vind en heb geleerd me daar niet meer voor te schamen. En een ander groot deel bestaat uit het ontmoeten van lezers. Het is moeilijk om te spotten met de dingen die zij lezen wanneer je ze ontmoet hebt, want ze zijn zulke waardevolle mensen, zo de moeite waard. Die leeftijd is zo belangrijk. Dus hoe meer ik met ze omga, hoe minder ik me eraan erger. Ik denk gewoon: whatever.’  

Dat is de beste instelling, denk ik.  

‘Yeah! Je wordt ouder en denkt: waarom zou ik me nog schamen voor de dingen die ik leuk vind? Dus nu luister ik graag naar popmuziek en ik lees YA. Waarom zou iemand daar een mening over mogen hebben?’  

Wat zou je jongeren willen adviseren die willen schrijven, afgezien van de tips ‘lees veel en schrijf veel’?  

‘Ik denk: wees niet bang voor kritiek. Weet je, je kunt beter worden in schrijven door te schrijven. Dat vergt gewoon oefening. Maar ik denk dat een van de dingen die een beter schrijver van me hebben gemaakt is om andere mensen mijn werk laten bekritiseren. En daar niet defensief in te staan. En het is dus niet zo dat je je werk door zomaar iemand moet laten afkraken. Maar als je mensen vindt waarvan je hun eerlijke mening vertrouwt, mensen die om je geven en die je werk willen beoordelen, dan is dat een veilige plek om te beginnen. Dat zal je beter maken. Leren te accepteren dat de dingen die je schrijft niet perfect zijn en leren hoe je dat kunt fixen is ontzettend belangrijk om te groeien als schrijver, denk ik.’  

En dat zou je later ook weer helpen, als er werkelijk een boek is en er recensies verschijnen…  

‘Precies! Leer er nu mee om te gaan’, lacht ze. ‘Otherwise it will really freak you out!’  

Dus hoe ga je zelf om met negatieve recensies?  

‘Nou, ik probeer iets te leren van degenen die doordacht zijn. Weet je, ik heb veel geleerd van de negatieve reviews die verschenen zijn na publicatie van de boeken. Maar ik zoek ze nu niet meer op, want dat zou me gek maken. Maar als de recensent echt heeft geprobeerd te ontdekken wat ik als schrijver probeerde te doen, en hij komt met een paar dingen waarvan hij denkt dat ik het beter had kunnen doen, dan probeer ik daar wel aandacht aan te besteden. Maar de stukken die echt negatief zijn en waar ik niets aan heb, die probeer ik los te laten. Wie heeft daar tijd voor, weet je? Als het niet constructief is, laat het dan gaan.  

Maar de positieve recensies zijn ook fantastisch. Ze zijn bevestigend en helpen je om enthousiast te blijven. Ik denk dat dat mijn strategie is: ga er niet naar op zoek, maar probeer ervoor open te staan wanneer ze toch op je pad komen.  

Maar over het algemeen, als ik echt overstuur raak van een bepaalde opmerking in een recensie, dan is dat omdat ik het er heimelijk mee eens ben. Dingen waarvan je weet dat ze totaal ongegrond zijn raken je namelijk nooit zo erg.’  

Je bent inmiddels een enorm populaire schrijfster en reist de hele wereld rond. Wanneer heb je tijd om te schrijven?  

‘De tijd tussen het reizen door. En ik had een paar maanden vrij deze zomer. Toen heb ik een boel af kunnen krijgen. Maar ik probeer ook te leren om overal te kunnen te schrijven, waar ik ook ben, in plaats van het gevoel te hebben dat ik op een bepaalde plek moet zijn om dat te kunnen. Dus in de trein, de auto... het vliegtuig is de beste plek, want dan laat iedereen je met rust.’  

Is dat iets dat je echt moet leren? Aan de slag gaan alsof het een werkdag is, of heb je toch dat sprankje inspiratie nodig?  

‘Ik denk dat je beide nodig hebt: het vermogen om te gaan zitten en het gewoon te doen. Ik denk  voor mij de truc is om te leren hoe ik sneller kan inspringen op wat ik op dat bepaalde moment maar inspirerend vind, waar ik ook ben. Me sneller te kunnen focussen.’  

Dus je hebt geen bepaald moment op de dag om te schrijven? Er zijn auteurs die bijvoorbeeld het liefst ’s nachts werken.  

‘Sommige momenten van de dag zijn beter dan andere, maar ik probeer daar geen aandacht aan te besteden. Als ik dat wel zou doen, zou ik veel schrijftijd verliezen.’  

Je hebt eigenlijk altijd voor jongeren geschreven. Zie je jezelf in de toekomt ook op volwassenen richten?  

‘Ik weet het niet. Ik weet niet echt wat er in de toekomst zal gebeuren. Hoe ik zal veranderen, of wat voor soort ideeën ik zal hebben. Tot nu toe zijn alle ideeën die ik heb op jongeren gericht, dus er is echt geen enkele mogelijkheid om voor volwassenen te schrijven. Maar weet je, gaandeweg probeer ik mezelf niet te beperken in dingen, dus we zullen zien. Maar voor nu voel ik me hier het beste bij.’   

Zou je hetzelfde antwoord geven als ik je zou vragen of je je ooit eens aan realistische fictie wilt wagen? Tot nu toe schreef je alleen in het fantasy-genre.  

‘Daar is wel iets meer mogelijk op het moment…’ glimlacht Veronica. ‘Ik heb een paar ideetjes die iets moderner zijn, of die plaatsvinden in de echte wereld. Maar tot nu toe zijn die nog niet even interessant voor me als het sci-fi of fantasygenre, maar we zullen zien. Er is maar één goed idee voor nodig. Maar voor nu stort ik me op sci-fi.’  

Is dat het op Star Wars-geïnspireerde verhaal waarover ik las op je website? En dat wordt je volgende boek?  

‘Ja! Het speelt zich een soort van in de ruimte af…’  

Maar er is nog geen verschijningsdatum?  

‘2017 is nu de enige termijn die ik in gedachten heb, maar ik ben nog steeds aan het schrijven, dus het hangt ervan af. Ik heb zelfs nog geen titel…’    

De dag na het interview plaatst Veronica de volgende update op haar website:  

‘Ik ben blij verrast door de vragen die ik via social media krijg over mijn volgende boek. De kleine blurb die ik een tijdje geleden plaatste was behoorlijk vaag, dus ik heb een betere samenvatting voor jullie gemaakt terwijl ik bezig blijf met het schrijven ervan.  

Dus. Mijn nieuwe boek is een sci-fi fantasy-verhaal, dat zich afspeelt in een tijd van extreme, politieke onrust (vandaar de Star Wars-vergelijking waarover jullie misschien gehoord hebben). Daarin worden een jongen genaamd Akos en zijn broer ontvoerd en naar een vijandelijke natie gebracht. Als de dictator van die staat dreigt het leven van zijn broer te beëindigen, heeft Akos geen andere keus dan samen te werken met een meisje genaamd Cyra (de zus van de dictator) om hem te redden. Maar Cyra’s vertrouwen (en haar vriendelijkheid!) zijn moeilijk te verdienen… om het zacht uit te drukken. De intense vriendschap die Akos en Cyra opbouwen brengt hen in meer gevaar dan ze zich ooit hadden kunnen voorstellen.  

Meer informatie volgt in de aanloop naar 2017!’

WIN 
Speciaal voor Hebban signeerde Veronica de vier boeken uit de 'Divergent'-serie! Winnen? Klik hier.